Grunnáfangi í lífefnafræði þar sem farið er í byggingu og hlutverk sykra, lípíða, próteina og kjarnsýra, ensím og ensímvirkni. Helstu efnaferli við nýmyndun og sundrun lífefna og orkuvinnslu frumunnar.
Efnisatriði:
helstu einkenni lífsameinda, eiginleikar vatns, pH, millisameindahrif lífefna í vatnslausnum
hendið kolefni og sameindir, ljósvendimælingar
einsykrur, tvísykrur og fjölsykrur, bygging sykra, flokkun einsykra í D og L myndir
hringmyndir glúkósa og frúktósa, aldósar og ketósar
mettaðar og ómettaðar fitusýrur, lípíð (fitur og vax), fitur og frumuhimnur
gerð fitu úr glýseróli og fitusýrum, sápun fitu með vatnsrofi estertengjanna
amínósýrur I: bygging, nafnakerfi, hendni (bygging, nöfn og stytt nöfn 20 helstu amínósýranna)
amínósýrur II: efnafræði, byggingareiningar próteinfjölliða.
skilgreining á peptíðum og próteinum, peptíðtengi og myndun þeirra
flokkun próteina og munur á þráðlaga og kúlulaga próteinum, helstu hlutverk próteina
amínósýruröð próteina og raðgreining, 1°, 2°, 3° og 4° myndbygging og eðlissvifting próteina
ensímhvötun, hraðafræðilegir eiginleikar ensíma, stjórn ensímvirkni, hvarfgangar ensíma
samsetning kjarnsýra og myndbygging, kirni og samsetning þeirra
bygging og hlutverk erfðaefnis, DNA og RNA
orkulosun í lífefnaferlum, efnaferli innri efnaskipta, m.a.helstu þrep sykurrofs og sítrónusýruhrings
gerjun, öndunarkeðja, oxandi fosfæring, ljóstillífun
nýmyndun fitu, sykra og próteina, sundrunarferli fitu, sykra og próteina
Verkleg kennsla:
verklegar æfingar sem tengjast ofangreindu og eru um 1/3 hluti af efni áfangans
EFNA3LR05
Nemandi skal hafa öðlast þekkingu og skilning á:
skilgreiningum á öllum efnisatriðum áfangans skv. upptalningu hér að framan
sértækum dæmum um hvert efnisatriði áfangans
mismunandi aðferðum við mælingar á sýnum
mikilvægi vísindalegra vinnubragða
Nemandi skal hafa öðlast leikni í að:
flokka kolefni í sameindum sem hendin eða ekki
flokka sameindir sem hendnar (ósamhverfar) eða ekki út frá byggingarformúlu
beita Fisher vörpunum
nota tölvumyndir og líkön til að skilja betur byggingu lífefna
greina hvernig innansameindakraftar hafa áhrif á byggingu stórsameinda
greina hvernig millisameindakraftar hafa áhrif á tengingu stórsameindar og bindils
ráða í tengsl milli byggingar og virkni lífsameinda út frá byggingu sameindarinnar
meðhöndla glervöru og tækjabúnað m.a. til að vinna lífefni svo sem lípíð og/eða C-vítamín úr matvælum
meðhöndla og mæla ýmsa eiginleika lífefna, afla heimilda og miðla niðurstöðum, m.a. með skýrslugerð
Nemandi skal geta hagnýtt þá almennu þekkingu og leikni sem hann hefur aflað sér til að:
beita rökhugsun og vísindalegri aðferð við verkefnalausnir í efnafræði
nota bækur og Netið til að leita uppi, skoða, sækja og meta á gagnrýninn hátt efnafræðileg heimildagildi og upplýsingar
tengja efnafræðina við daglegt líf fólks og umhverfi og sjá notagildi hennar
vinna markvisst í hóp við að leysa verkefni og geta skilað árangursríku starfi með mismunandi hópi vinnufélaga
rökræða um vísindaleg efni og álitamál og virða skoðanir annarra
fjalla um siðferðilegar og félagslegar hliðar raungreina og efnafræði og ábyrgt framferði vísinda- og tæknifólks
Verkefnavinna, kaflapróf, lokapróf, verklegar æfingar og skýrslumat